Osmanlıca kelime ve kavramlar zamanımızda kullanılmıyor Bunlardan biri istikamettir; yani doğruluk, dürüstlük… Öteki kullanılmayan kelime ve kavramlardan bazıları: Mürüvvet, iffet, şecaat, hikmet, hilm…
Bunların yerlerine acaba arı duru, sade, özTürkçe karşılıklarını koyabildik mi?
Dindar Müslümanların günde onlarca defa okudukları Fâtiha Suresinde “müstakim” kelimesi geçiyor İstikamet ile aynı kökten.“Sırat-ı müstakim” doğru yol demek.
Kur’an-ı Kerim’in “Hûd” Suresinde “Sana nasıl emrolunduysa öylece dosdoğru ol!”1 buyrulmaktadır. Bu ayet indirilince Peygamber Efendimiz – sallallahu aleyhi ve selem – “Hûd Suresi beni kocalttı.”2 buyurmuşlardır. O, Allah tarafından günâh ve yanılma konusunda korunmuş, ismet sıfatlı “mâsum” bir peygamberdi. Ümmeti için korkmuşlardı.
İslâm’ın amelî ahlak ilkelerine, kurtarıcı ve yükseltici huylar ile helâk edici ve alçaltıcı huyları anlatan bir ‘‘ahlâk ilmihâline” son derece muhtacız. Gerçi, zamanımızda milyonlarca adet basılıp yayılmış olan, merhum Ömer Nasuhi Bilmen’in ‘‘Büyük İslâm İlmihâli” nde bir ahlak bölümü var ama bendeniz bağımsız olarak sırf ahlâktan bahseden bir ilmihâl yazılmasını istiyorum.
Yunus Emre ‘‘Yetmiş iki millet elin yüzün yumak bilmez değil” diyor. Müslümanın elbette abdest almanın, namaz kılmanın hükümlerini bilmesi gerekir. Lâkin Müslümanlık sadece abdest almakla, namaz kılmakla bitmiyor Müslümanın sıfatlarından biri de “iyi ve yüksek ahlâklı insandır” Peygamberimiz “yüksek ahlâkı tamamlamak için gönderilmiştir.”
Müslüman nasıl ve hangi sahalarda doğru olacaktır?
Öncelikle Allah ile olan muamelelerinde doğru olacaktır Bu doğruluğun birinci ve temel şartı ihlâstır.
Kimsenin görmediği bir yerde, tek başına namaz kılarken üstüne başına, tadil-i erkâna hiç önem vermiyor paldır küldür kılıyor. İnsanların arasındayken daha dikkatli hareket ediyor… Böyle bir şey ihlâsa aykırıdır.
İnsanlarla veya diğer yaratıklarla olan muamelelerinde adalete riayet edecektir Adaletin karşıtı zulmdür. Müslüman zulm etmez. Ederse kötü ve zâlim bir Müslüman olur.
Adam dindar geçiniyor; komşularına eziyet ediyor; onlara rahatsızlık veriyor Böylesi kesinlikle iyi bir Müslüman değildir.
Pikniğe gidiyor; yiyor içiyor; eğleniyor; oradan ayrılırken bir yığın çöp, zibil bırakıyor. Yeni moda tâbirle çevre temizliğine önem vermiyor. Bu da kötü bir Müslümandır.
Öldürmekten zevk alıyor; zevk için avcılık yapıyor… Kötü Müslüman…
Parayı, maddî menfaati, bol geliri çok seviyor Bu da doğru bir şey değil, doğruluk değildir.
Yaşayış tarzında, tüketimde, alış verişte, giyim kuşamda, yiyip içmede, ev döşemesinde; lükse, israfa, aşırılığa, gerekenden fazla konfora
kaçmak doğruluğa aykırı bir şeydir.
Zamanımızda bazıları “Müslümana, her şeyin en iyisi lâyıktır” diyerek israf yapıyorlar. Mesela, 30 bin liralık bir otomobil işini görecek, ihtiyacını karşılayacak; zamane sofusu 150 bin liralık lüks, pahalı, İsrafil bir otomobil alarak caka satıyor… Kur’an-ı Kerim’de müsrifler (savurganlar) için “Onlar şeytanın kardeşleridir”3 buyrulmaktadır. Müslümana her şeyin en iyisi lâyıktır sözü ile bu âyeti nasıl bağdaştırıyorlar acaba?
Akıllı, vicdanlı, hikmetli Müslüman kendine karşı da doğru ve dürüst olmalıdır Kendini aldatmamalıdır.
Bir kişi, kötülükle çok emreden nefs-i emmâresine uyarsa öncelikle kendisine eğrilik ve yamukluk yapmış olur.
İyi bir Müslüman kendisine iyi demez…
Akıllı bir Müslüman doğru da olsa övgülere aldanıp kendini büyük görmez; doğru olan yergilere kızmaz, onlardan yararlanmaya çalışır…
Doğruluğun şubelerinden biri de emanetlere ihanet etmemek, onların hakkını vermektir Doğru Müslüman ehil olmadığı bir başkanlığı, hizmeti, vazifeyi, makamı, mevkii, memuriyeti kabul etmez.
Doğru bir Müslüman, ehil ve lâyık olsa bile riyâsete tâlip olmaz. Bu konuda mufassal (ayrıntılı) bilgi edinmek isteyenler Elmalılı Tefsiri’nin Yûsuf Sûresine müracaat buyursunlar.
Kimler doğru, dürüst, düzgün, yüksek ahlâklı, yüksek karakterli, faziletli Müslüman değildir?
- İhalelere fesat karıştıran müteahhitler ve onlarla işbirliği yapan bürokratlar Bunlar isterse beş vakit namaz kılsınlar hattâ geceleri teheccüd namazına kalksınlar yine de kötü ve eğri Müslümandır.
- Saçı bitmedik yetimlerin hakkı olan devlet ve belediye bütçelerini kötü kullanan, israf eden, bir kısmını zimmetlerine geçirenler; yakınlarına ve parti yâranlarına peşkeş çekenler de yamuk Müslümandır.
- Yalan söyleyen, vaadlerini yerine getirmeyen, halkı aldatanlar doğru Müslüman değil eğri Müslümandır.
Çocukluğumda, 1940’lı, 50’li yıllarda eski zaman evlerinin misafir odalarında şöyle levhalar bulunurdu:
Geçme nâmerd köprüsünden, ko apartsın su seni,
Müstakim ol, Hazret-i Allah utandırmaz seni.
Biz dindarlar çocuklarımıza din ve Kur’an dersi okutuyoruz; abdest nasıl alınır; namaz nasıl kılınır; oruç nasıl tutulur; Kutsal Kitabımız nasıl okunur… Bu bilgilerin yanında yeni nesillere mutlaka yüksek İslâm ahlâkını (huylannı), yüksek İslâm karakterini, İslâmî faziletleri, münciyatı (kurtarıcı huylan), mühlikâtı (helâk edici, alçaltıcı, cehenneme sokucu) kötü huylan da çok iyi şekilde öğretmemiz gerekir. Yüksek ahlâk boyutu olmayan bir Müslüman çok eksik bir Müslümandır.
Dünya dinleri içinde gıybeti en fazla zemmeden ve yasaklayan din bizim dinimizdir Buna rağmen dünya üzerinde en fazla gıybet yapan topluluk da biziz.
Namaza, abdeste, kaba sofuluğa, zâhire; yeterli miktarda ahlâk, fazilet, bâtın zenginliği ilâve etmeliyiz.
Zamanımızda en yaygın kötülük haram yemektir.
Müslüman toplumda, Allah’ın ve Resulü’nün kesin şekilde yasaklamış olduğu faiz ve riba son derece yaygındır. Gırtlağımıza kadar; iliklerimize kadar ribaya batmış vaziyetteyiz. Sonra da dindarlık edebiyatı yapıyoruz.
Allah’ın bize en güzel bir örnek ve model olarak göndermiş olduğu Peygamber Efendimiz “Komşusu açken tok geceleyen bizden değildir”4 buyuruyor Biz, milyonlarca fakir; muhtaç, sefil kardeşimizle ilgileniyor muyuz?
Tuzu kuru Müslümanlar zaman zaman mükellef ziyafetler veriyor. Sofralarında bir kuş sütü eksik… Bir de bir köşesinde hiç olmazsa bir adet fakir… Niçin zengin Müslümanlar zengin ziyafet sofralarına bir fakir çağırmazlar? Çok ahlâklı ve faziletli oldukları için mi?
Zamanımızda paralı kurslar var İngilizce kursları, bilgisayar kursları, şoförlük kursları, hat ve tezhip kursları vesaire… Keşke bir de “istikamet Kursları” açılsa… Bu kurslarda ehliyetli ve liyâkatli hocalar; üstadlar; mürşidler ders verseler Bunları takip edip şehadetname alanlar istikametli, ahlaklı, faziletli olsalar…