Son senelerde gayrimüslimlerle çapraz evliliğin revaç bulduğu ve arttığı görülüyor. İslâm’da bunun hükmünün ne olduğu Müslümanlar tarafından iyi bilinmelidir ki dinen makbul olmayan bir evlilik yapıp da vebale kalmasınlar.
Bu başlık altında:
* Müslüman bir erkeğin Yahudi ve Hıristiyanlar gibi semavî kitaba inanan bir hanımla evlenmesi
* Ateşe, Aya, Güneşe tapanlar gibi herhangi bir semavî kitaba inanmayan bir hanımla evlenmesi
* Müslüman bir hanımın -ehl-i kitap olsun veya olmasın- gayrimüslim bir erkekle evlenmesi gibi üç şık ele alınabilir.
Ancak biz burada geniş şekilde sadece birinci şıkkı ele alacağız. Çünkü ikinci ve üçüncü şekiller İslâm ümmetinin ittifakıyla haramdır. Zira Ayet-i Kerime’de Allah Y : “İman etmedikçe müşrik kadınlarla nikâhlanmayın… iman etmedikleri müddetçe kadınlarınızı müşrik erkeklere nikahlamayın.”(1) buyuruyor. Buna göre Müslüman erkeğin Hintli, Çinli, Japonyalı gibi kitap ehli olmayan bir hanımla evlenmesi caiz olmadığı gibi Müslüman hanımın da hangi türden olursa olsun Müslüman olmayan bir erkekle nikâhlanması caiz değildir.(2)
Müslüman erkeğin Yahudi veya Hıristiyanlardan (ehl-i kitap) bir hanımla evlenmesine gelince:
Bu hususta iki görüş vardır. Sahabe-i Kiram’dan Abdullah bin Ömer’e göre caiz değildir. Çünkü Allah Y “İman etmedikçe müşrik kadınlarla nikâhlanmayın” buyuruyor. Ehli kitap da müşriktir. “Rabbim İsa” demekten daha büyük bir şirk olmaz. Nitekim Ayet-i Kerime’de “Yahudiler ‘Üzeyir Allah’ın oğludur.’ dediler. Hıristiyanlar ise ‘İsa Mesih, Allah’ın oğludur.’ dediler”(3) denildikten sonra “Allah, onların şirk koştukları her şeyden uzaktır.” (4) buyuruluyor. O halde onlar da müşriktir, müşrikle evlenmek caiz değildir.(5)
Ancak dört mezhebin imamları dâhil İslâm âlimlerince muteber görüşe göre Müslüman’ın ehl-i kitap hanımla nikâhlanması caizdir. Çünkü Allah Y Ayet-i Kerime’de: “Bugün size temiz ve iyi şeyler helal kılınmıştır. Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri) size helaldir, sizin yiyeceğiniz de onlara helaldir. Mümin kadınlardan iffetli olanlarla daha önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlar da… size helaldir.”(6) buyuruluyor. Bu ayette ehl-i kitap kadınlar da Müslümanlara helal kılınan iyi şeyler arasında sayılmıştır.(7) Nitekim sahabeden Hz. Osman y, Cabir bin Abdullah y, Sa’d bin Ebi Vakkas y ve Huzeyfe y gibi zatların ehl-i kitap hanımlarla nikâhlanması (8) ayetin böyle anlaşılmasının doğruluğuna işarettir.
Abdullah bin Ömer’in bunun haram olduğuna dair delil aldığı ayet için de şöyle cevap vermektedirler:
Bakara ayeti Medine’de inen ilk ayetlerdendir. Maide ayeti ise son inen ayetlerdendir. Sonra gelen önce geleni nesheder. Böyle olmasa dahi yine de Bakara ayeti bu meselede delil olmaz. Çünkü ‘müşrik’ kelimesi ehl-i kitap olmayan gayrimüslimler için kullanılır. Nitekim “Ne ehl-i kitaptan kâfirler ne de müşrikler Rabbinizden size bir hayır indirilmesini isterler.” (9) , “Ehl-i kitaptan kâfirler ve müşrikler kendilerine apaçık delil gelinceye kadar ayrılacak değillerdir.” (10) gibi ayetlerde müşrikler ehl-i kitaba atfedilerek aynı hükme dâhil edilmişlerdir. Atıf muğayaratı (farklılığı) gerektirir. Buna göre müşrikler ve ehl-i kitap farklı sınıfta gayrimüslimlerdir. (11)
Tavsiye:
Ancak ehl-i kitap hanımla evliliğin caiz olduğu görüşünde olanlar da çeşitli zararlarından dolayı tavsiye etmemişlerdir.
Sahabeden Huzeyfe’nin bir Yahudi hanımla evlendiğini duyan Hz. Ömer y“Ayrıl!” diye mektup yazdı. Huzeyfe y “Haram mı?” dedi. Hz. Ömer y “Hayır, haram demiyorum, fakat o fasık ve facirlerle evlenir, Müslüman hanımları terk edersiniz diye korkuyorum.” dedi. (12)
İmam Malik ve İmam Şafii de bu tür evliliği mekruh görenlerdendir.(13) Hanefilerden İbn Hümam ve Hanbelîlerden Behutî de evlâ olanı zaruret olmadıkça tavsiye etmeyenlerdendir. (14)
Son devir âlimlerinden Mevdudî de bu durumun gerek fert gerekse toplum olarak Müslümanlara getireceği itikadî ve ahlâkî zararları ifade ettikten sonra sözlerini şöyle bitirir:
“Dinin ruhunu iyi tanıyanlar yukarıda anlatılan sebeplerden dolayı bunun yalnızca bir ruhsat olduğuna inanırlar ve Müslümanlar arasında revaç bulmasını asla istemezler. Şeriatın inceliklerini en iyi bilen Hz. Ömer’in Huzeyfe’ye yazdığı mektup şeriatın bu husustaki maksadına ışık tutmaktadır. Kaldı ki onun zamanı İslâm’ın galibiyet zamanı idi. Müslümanlar Arap yarımadasını kuzeyinin fatihleri ve hükümdarları sayılıyordu. Gayrimüslim kadınla evlilik konusu da iman nurunu doğrudan doğruya peygamberlik meşalesinden almış, Müslümanların ileri gelenlerinden Huzeyfe y ile ilgiliydi. İslâm’ın ahlâkını, medeniyet ve uygarlığını kim bu kişiden daha iyi özümsemiş olabilirdi. Buna rağmen Hz. Ömer y onun ehl-i kitap bir kadınla evlilik bağı kurmasını yasakladı. “Haram” demedi ama “Bu yolla ehl-i kitaptan ahlaksız kadınların Müslümanların evlerine sızmasından korktuğunu” söyledi. Öyleyse Müslümanların bu ruhsattan yararlanmamaları daha hayırlıdır.
Düşünün… İslâm’ın galip ve üstün olduğu bir zamanda ehli kitap kadınlarla nikâhlanmaya karşı tavrı ve tavsiyesi bu olursa, Müslümanların nicelerinin onların arasında yaşadığı, medeniyetlerine meftun olup mağlup düştüğü durumlarda tavsiye ve tutumu ne olması gerekir? Elbette o takdirde bunun mekruhtan öte bir hükmü olmalıdır. Çünkü özellikle o ülkelerde bu evliliğin zararı elbette kat kat olacaktır. İşte bu yüzden İslâm âlimleri ehli kitap kadınlarla evlenmeyi –özellikle onların ülkesinde yaşıyorsa- mekruh görmüşlerdir.” (15)
Dipnotlar:
1) Bakara, 2/221
2) Fethulkadir 3/231, el-Bahrurraik 3/109, Kurtubi 3/72, Keşşafulkına 5/84, el-Mübdi 7/70
3)Tevbe, 9/30
4)Tevbe, 9/31
5) AhkamulKur’an, Cessas 2/163, Fethulkadir 3/229, el-Muğni 7/130, Kurtubi 3/68
6) Maide, 5/5
7) Fethulkadir 3/230, AhkamulKur’an, Cessas 3/324, el-Muğni 7/129, Ravdatüttalibin 7/135, Bidayetülmüctehid 2/44
8) Sünen-i Beyhaki 7/172, Musannef-i Abdurrezzak 7/178
9) Bakara, 2/105
10) Beyyine, 98/1
11) Fethulkadir 3/229, AhkamulKur’an, Cessas 2/163, el-Muğni 7/129, Bidayetülmüctehid 2/44, Kurtubi 3/68
12) Sünen-i Beyhaki 7/172
13) el-Müdevvene 2/306, Sünen-i Beyhaki 7/172
14) Fethulkadir 3/228, Keşşafulkına 5/84
15) el-İslam fi muvacehetittehaddiyatilmuasıra sf.120-125