Hayvan, kesilip eti tartıldıktan sonra kilosu şu kadardan tam bedeli ödenmek üzere kurbanlık satın almak caiz midir?
Alım-satım hükümlerinde kurbanlık hayvanın diğerlerinden farkı yoktur. O da genel alım-satım hükümlerine tabidir. Orada caiz olan burada da caizdir, olmayan değildir.
Alım-satımın dinen meşru’ ve muteber olabilmesi için aranan şartlardan biri de akid esnasında malın fiyatının taraflarca bilinmesidir. Bu bilinmiyorsa akid fasittir. Mecellenin 237. maddesi şöyledir: “Hîn-i bey’de tesmiye-i semen lâzımdır. Binaenaleyh mebîin bahası (akid esnasında) zikrolunmaz ise bey’ fâsiddir.”
İbn Hümâm; “Fâsid, dine muhalif bir akiddir.” dedikten sonra devam ediyor. “Bu her ne kadar mülkiyet ifade etse de tam değildir. Çünkü bu akitle satıcının maldaki, müşterinin semendeki hakkı bitmiş olmamaktadır. Zira her ikisinin de bu akdi feshetme hakkı vardır, hatta feshetmeleri vacibtir.[1]
Velvâlîcî de “Fasid satış bir masiyet (günah)tır, kaldırılması vacib olur.” der.[2]
el-İhtiyar sahibi de “Bey-i fâsid ile kazanılan mülkiyetin milk-i habîs olacağını söyler.”[3]
Bu esaslara göre yukarıda anlatıldığı şekilde kurban satışı fasiddir. Bunun illeti ise kısmen de olsa semenin (bedelin) belirsiz olması ve nizaya sebep olma ihtimalinin bulunmasıdır. Şöyle ki;
Tam fiyatı, kesilip tartıldıktan sonra belli olacak olan kurbanlık hayvan müşterinin elinde ölüp murdar olsa veya kurban etleri karışsa veya satıcı “Daha fazla et çıkmalı idi, ben bunda başka şeyler seziyorum.” dese, bunun bir tatsızlığa sebep olması kesindir. Bu sebepten dolayı bu satış kerahetten hâli değildir.
Diğer taraftan böyle bir satım, ibadet için kurban değil et satın alma görüntüsü vermektedir. Bu giderek marketlerde “kurban niyetiyle kesilmiş et satışlarına” yol açabilir.
Bu yüzden kurbanın fiyatının alım-satım sırasında kesinleştirilmesi, şüphe ve şâibeye meydan verilmemesi en ihtiyatlı yoldur.[4]
[1] Fethu’l-kadîr, 6/401
[2] el-Bahrurrâik, 6/68
[3] el-İhtiyar,2/22
[4] Bu makale ilk olarak dergimizin … sayısında neşredilmiştir. Yaklaşmakta olduğumuz Kurban Bayramı münasebetiyle tekrar yayınlanmasında fayda gördük.