Hepatit B virüsü (HBV) etkili aşılama politikalarına rağmen tüm dünyayı etkilemeyi sürdüren önemli bir hastalık etkenidir. İlk defa 1965 yılında tanımlanmış, elektron mikroskopla görüntüleri 1970’li yıllarda görüntülenebilmiştir.
AİDS hastalığı etkeni olan human immunodeficiency virüs (HİV)’den 100 kat daha enfektiftir.
Dünya çapında 2 milyar kişinin HBV ile enfekte olduğu, yaklaşık 400 milyon kişinin kronik HBV’li olduğu tahmin edilmekte; her yıl 500 bin ile 1,2 milyon kişi HBV’ye bağlı kronik hepatit, siroz ve karaciğer kanseri nedeniyle ölmektedir. Dünyadaki ölüm nedenleri arasında 10. sırada yer alan HBV enfeksiyonu, gelişmiş batı ülkelerinde relatif olarak erişkin yaş grubunun hastalığı olmakla birlikte Asya ülkeleri, geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde öncelikle bebekleri, çocukları ve genç erişkin nüfusu etkilemektedir. Yaşamını HBV enfeksiyonuna ve/veya komplikasyonlarına bağlı olarak kaybeden bu kişilerin {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}21’i perinatal dönemde, {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}48’i ise 5 yaş altı yani erken çocukluk döneminde enfekte olmaktadır.
HBV enfeksiyonu prevelansı dünyanın değişik kesimlerinde farklılık göstermekte, HBsAg pozitifliği {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}0,1 ile {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}20,anti HBS pozitifliği ise {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}20 ile {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}70 arasında değişmektedir.
Ülkemizde de belirgin bölgesel farkılılıklar görülmekte ve erişkinlerde HBsAg pozitifliği {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}1,7-21, HBV ile karşılaşma oranı {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}64’e varan oranlarda, çocuklarda HBsAg pozitifliği ise {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}2-12,1 arasında değişen oranlarda bildirilmektedir.
Erişkin dönemde geçirilen akut HBV enfeksiyonu sonrası kronikleşme oranı {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}5-10 arasında olduğu halde HBeAg pozitif anneden doğan çocukların {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}70-90’ı enfekte olur bunlarda da enfeksiyon {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}90 kronikleşir. HBeAg negatif anneden doğanlar ise {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}40-70’inde enfeksiyom kronikleşir. Ayrıca anneleri HBsAg pozitif olan çocuklar, doğumda enfeksiyonu olmadıysa bile uygun immünizasyon yapılmazsa {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}40 ihtimalle 5 yıl içinde enfekte olabilirler. Eğer enfeksiyon 1-5 yaş arası dönemde alınmışsa kronikleşme oranı {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}20-50’dir.
HBV ile enfekte hamilelerin çocuklarına doğumda yeterli ve uygun immünizasyon (aşılama) yapılmazsa, enfeksiyonunun bulaşma riski fazla olduğu gibi, bulaşma olduğunda da kronikleşme oranı oldukça yüksek seyretmektedir. Bu nedenle 1984 yılından beri Dünya Sağlık Örgütü tarafından tüm dünyada gebelerin HBsAg yönünden taranması ve taşıyıcı gebelerin bebeklerine doğumda aşı ve HEPATİT B hiper immunglobulin yapılması önerilmektedir.
Başlıca Bulaşma Yolları:
1-Enfekte kan ve vücut sıvıları ile mukozal ya da cilt teması, kan transfizyonu alıcıları hemodiyaliz hastaları, damar içi (perküton) iğne batması, kesici delici alet yaralanması, açık yara ile kan ürünleri teması, ilaç kullanan uyuşturucu bağımlıları, dövme yaptıranlar, sağlık çalışanları risk altındadır.
2-Cinsel Temas: Homoseksüeller, enfekte kişilerle gerek evlilik, gerekse evlilik dışı yakın temas.
3-Enfekte anneden yeni doğan bebeğe bulaşma (Perinatol/Vertikal); HBEAG pozitif anneden doğan çocukların {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}70-{e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}90’ı enfekte olur ve bunlarda enfeksiyon {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}90 kronikleşir.
4-Enfekte kişilerle cinsellik dışı yakın temas. (Aile içi/horizantal). Çeşitli vücut sıvılarında HBV virüsü vardır. Enfekte kişilerin jilet, ustura, tırnak makası, diş fırçası gibi malzemelerin paylaşılması ile de bulaşabilir.
HBV virüsü insanlara bulaştığında ya tamamen asemtomatik olarak hastalık olmadan vücuttan atılabilir. Erişkinlerde {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}90-95 oranında vücuttan atılır. Bebek ve yeni doğan döneminde bulaşma olursa bu atılma {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}5 oranında olur, {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}90-95 oranında vücutta kalıp, hastalık yapabilir.
Klinik ise bir kısmı aseptomatik taşıyıcı bir kısmı akut enfeksiyonla seyreder. Bir kısmı da kronikleşir. Kronikleşenler ilerde tedavi edilmezse karaciğer sirozu ve karaciğer kanserine kadar ilerleyebilir.
Akut HBV enfeksiyonu semptomatik veya asemptomatik olabilir. Olguların büyük kısmı anikterik ve/veya aseptomatik seyrettiği için genellikle akut dönemde saptanamamaktadır. Klinik bulgu veren olguların da büyük bir kısmı hastaneye yatırılmadan izlenebilir.
Akut HBV enfeksiyonunda özgün bir tedavi bulunmayıp semptomlara yönelik destek tedavisi yapılmalıdır. Hastalara istirahat önerilir. Diyet kısıtlamasına gerek yoktur. Ciddi kusması olan olgulara, antiemetikler ve sıvı-elektrolit desteği yapılmalıdır. Hastanede yatırılarak izlenmeleri uygun olur.
Bilindiği gibi akut enfeksiyon sonrası 6 aydan uzun süreli HBsAg pozitifliği kronik Hepatit B’nin göstergesidir. Kronik viral hepatitli hastaların büyük çoğunluğu semptom göstermez. Bazılarında halsizlik, yorgunluk, bulantı, üst karın ağrısı, kas ve eklem ağrılarına rastlanabilir.Yine kronik hepatit B enfeksiyonunda immünite aracılı poliarteritis nodasa vaskülitik, glomerülonefrit gibi ekstra hepatit tablolar görülebilir.
Kronik hepatit B enfeksiyonunun en önemli komplikasyonları arasında karaciğer sirozu, portal hipertansiyon, asit, özofagus varis kanaması, hepatorenal sendrom ve karaciğer kanseri yer alır. Kronik hepatit B olgularının {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}8-20’sinde 5 yıl içerisinde siroz meydana gelir ve sirozlu hastalarınsa {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}20’si 5 yılda dekompanze hale gelir. Dekompanze sirozların 5 yıllık sağ kalım oranı {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}14-35’tir. Sirozlu olgularda yıllık HBV ilişkili Karaciğer kanseri (HCC) insidansı {e0a8e66316dc8f5d591ba55bcacf7338a4d87a0882161bf818f1807d6da55e8f}2-5 arasında değişir.
Kronik Hepatit B, siroz, karaciğer yetersizliğine ve Hepatocellüler karsinom (HCC) gibi yüksek morhidite ve mortaliteli komplikasyonlar ile sonlanabileceğinden ciddi sağlık ve ekonomik problemleri de peşinden getirmektedir.
Bugün kronik hepatit B tedavisinde değişik tedavi yöntemleri, protokolleri ile bir ölçüde hastalık kontrol altında tutulabilmekte fakat çok ciddi ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Hastalık siroz evresine ilerlerse tedavi daha da zorlaşıp imkânsız hale gelmekte siroz evresinde de hastalık ilerleyip dekonpanse siroz ve HCC geliştiğinde Karaciğer transplatasyonuna kadar süreç ilerlemektedir. Her evrenin kendine has zorlukları, sıkıntıları ve ekonomik sosyal, psikolojik problemleri de beraberinde gelmektedir. Bu yüzden hasta olmadan, HBV enfeksiyonu ile karşılaşmadan koruyucu önlemler almak en akılcı yol olmalıdır.
Hepatit B virüs enfeksiyonundan korunma da neler yapılmalıdır?
-Tüm yeni doğanlar HBV’ye karşı aşılanmalıdır; uzun vade de tüm toplum enfeksiyona bağışık olmalıdır.
-Adolesonlara ve genç erişkin dönemdeki kişilere HBV yönünden tetkik ve aşılama yapılmalıdır.
-HBV taşıyanlar ile temas riski olanlar aşılanmalıdır.
-Toplum, HBV enfeksiyonun önemi, bulaşma yolları ile korunma konularında bilinçlendirilmelidir.
-HBsAg pozitif olan kişiler, Hepatit A’ya karşı bağışık değilse aşılanmalıdır.
-HBV ile enfekte bireyle temas sırasında duyarlı kişiye HBIG ve aşı proflaksı uygulanmalıdır.